Ενδομητρίωση, αυτή η άγνωστη
Τι είναι ενδομητρίωση;
Ως ενδομητρίωση ορίζεται η έκτοπη ανάπτυξη ενδομητρικού ιστού σε άλλα σημεία, εκτός ενδομητρικής κοιλότητας και μήτρας. Το ενδομήτριο είναι το υλικό που καλύπτει εσωτερικά την κοιλότητα της μήτρας, τμήματα του οποίου αποπίπτουν με την περίοδο και αναγεννώνται σε κάθε νέο κύκλο. Στην ενδομητρίωση, ενδομήτριο παρατηρείται σε ωοθήκες, σάλπιγγες ή ακόμα έντερο και περιτόναιο, που είναι ο υμένας που επικαλύπτει τα κοιλιακά όργανα. Εμφανίζεται με τη μορφή κύστεων στις ωοθήκες, που περιέχουν αίμα (ενδομητρίωμα) και σα μικρές ή μεγαλύτερες εστίες επίπεδες ή ουλώδεις ή σα συμφύσεις στις περιοχές, που προαναφέρθηκαν. Σπάνια εντοπίζονται εστίες ενδομητρίωσης εκτός των οργάνων της κάτω κοιλίας.
Πόσο συχνή είναι η ενδομητρίωση;
Παρατηρείται στο 10%, περίπου, των γυναικών και στο ένα τρίτο των υπογόνιμων γυναικών.
Ποιά είναι η αιτία της ενδομητρίωσης;
Η αιτία της ενδομητρίωσης δεν είναι ακόμα σαφής και υπάρχουν διάφορες παθογενετικές θεωρίες. Μερικές από αυτές είναι η θεωρία της παλινδρόμησης αίματος από τις σάλπιγγες κατά την περίοδο, της ανώμαλης λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, της φλεγμονώδους διαδικασίας, των ορμονικών παραγόντων, της ενεργοποίησης αδιαφοροποίητων εμβρυικών κυττάρων, της μεταφοράς ενδομητρικών κυττάρων μέσω αγγείων και της μετάπλασης άλλων κυττάρων σε ενδομηρικά κύτταρα.
Ποιά είναι τα συμπτώματα της ενδομητρίωσης;
Η γυναίκα μπορεί να είναι ασυμπτωματική ή να έχει κάποιο από τα παρακάτω συμπτώματα, τα οποία συνήθως εμφανίζονται ή είναι πιο έντονα κατά την έμμηνο ρύση και τα οποία σε βάθος χρόνου μπορεί να αυξάνουν σε ένταση:
- Δυσμηνόρροια (πόνος στην περίοδο)
- Δυσπαρευνίας (πόνος στην σεξουαλική επαφή)
- Μηνορραγία (πολύ αίμα στην περίοδο) ή κολπική αιμόρροια εκτός περιόδου
- Χρόνιο πόνο στην περιοχή της πυέλου
- Διαταραχές από το ουροποιητικό και το γαστρεντερικό σύστημα (όπως πόνος στην ούρηση ή συμπτώματα σπαστικής κολίτιδας)
- Υπογονιμότητα
Πώς γίνεται η διάγνωση της ενδομητρίωσης;
Η υποψία της ενδομητρίωσης μπαίνει με την παρουσία των παραπάνω συμπτωμάτων, αλλά η διάγνωση τίθεται όταν ληφθεί βιοψία και η ιστολογική απάντηση δείξει ενδομητρικό ιστό σε εκτός μήτρας περιοχές.
Ως διαγνωστικά εργαλεία, προκειμένου να ενισχύσει την υποψία της ενδομητρίωσης πριν προβεί σε χειρουργική ή λαπαροσκοπική διερεύνηση, ο γυναικολόγος χρησιμοποιεί την αμφίχειρο γυναικολογική εξέταση, όπου μπορεί να ψηλαφίσει κύστεις (ενδομητριώματα) ωοθηκών ή ουλώδης περιοχές πίσω από τη μήτρα, το υπερηχογράφημα έσω γεννητικών οργάνων όπου απεικονίζονται οι κύστεις και τη μαγνητική. Επίσης μπορεί να ζητήσει τον καρκινικό δείκτη CA-125, ο οποίος μερικές φορές παρουσιάζει υψηλά επίπεδα στο αίμα, ιδιαίτερα σε σοβαρή ενδομητρίωση.
Ποιά είναι τα στάδια της ενδομητρίωσης;
- Στάδιο Ι: επιφανειακές εστίες
- Στάδιο ΙΙ: βαθύτερες εστίες
- Στάδιο ΙΙΙ: ενδομητριώματα και συμφύσεις
- Στάδιο ΙV: μεγαλύτερα ενδομητρίωματα και περισσότερες συμφύσεις
Πώς αντιμετωπίζεται η ενδομητρίωση;
Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει αναλγητικά, ορμονική και χειρουργική θεραπεία.
Στον τομέα της αντιμετώπισης υπήρχαν πολλά αδιευκρίνιστα θέματα. Παρακάτω αναφέρονται κάποια συμπεράσματα σε θέματα που υπήρχε διχογνωμία.
Σύμφωνα με τις τελευταίες οδηγίες τα αναλγητικά και τα αντισυλληπτικά δισκία, ειδικά όταν τα τελευταία χρησιμοποιούνται σε συνεχές σχήμα, χωρίς επταήμερη διακοπή, φαίνονται κατάλληλα για τις νεαρές ασθενείς, με υποψία ενδομητρίωσης από τα συμπτώματα και τις εργαστηριακές εξετάσεις και χωρίς ιστολογική επιβεβαίωση.
Η ορμονική θεραπεία για καταστολή του πόνου της ενδομητρίωσης περιλαμβάνει αντισυλληπτικά, προγστερινοειδή, δανατρόλη, αγωνιστές της GnRH ( με ή χωρίς αγωγή υποκατάστασης).
Η χειρουργική αφαίρεση ή καυτηριασμός, με ανοικτό χειρουργείο ή λαπαροσκόπηση, εστιών ενδομητρίωσης επίσης είναι αποτελεσματική στη μείωση του πόνου.
Οι κύστεις ωοθηκών (ενδομητριώματα) πρέπει να αφαιρούνται με την κάψα τους. Μετά την αφαίρεση μπορεί να συστηθεί ορμονική θεραπεία για τη μείωση του κινδύνου υποτροπής, αν η ασθενής δεν ενδιαφέρεται να μείνει έγκυος άμεσα.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις για οφέλη της χρήσης ορμονικής θεραπείας ως συμπληρωματικής στη χειρουργική, αλλά ούτε φαίνεται να βλάπτει.
Η φαρμακευτική αγωγή μόνη της δεν αυξάνει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης και δεν προτείνεται γιαυτό το λόγο. Αντίθετα η χειρουργική αντιμετώπιση ελαφράς ενδομητρίωσης ( στάδιο Ι-ΙΙ) έχει θετικό αποτέλεσμα στην υπογονιμότητα. Σε αυτές τις ασθενείς η ενδομήτρια σπερματέγχυση αυξάνει τις πιθανότητες εγκυμοσύνης. Η ορμονική θεραπεία μετά από την χειρουργική θεραπεία δε φαίνεται να βοηθά στην αύξηση της γονιμότητας.
Τα ποσστά επιτυχίας της εξωσωματκής γονιμοποίησης (IVF) φαίνεται να είναι χαμηλότερα για τις γυναίκες με ενδομητρίωση, αν και τα δεδομένα είναι αντιφατικά. Η καταστολή της ωοθηκικής λειτουργίας με αγωνιστές GnRH για 3-6 μήνες, αμέσως πριν την IVF βελτιώνουν την αποτελεσματικότητά της. Η αφαίρεση μεγάλων ενδομητριωμάτων (>3 εκατοστά) δεν αυξάνει το ποσοστό επιτυχίας της IVF, αν και προτείνεται σα θεραπεία αντιμετώπισης του πόνου, αν υπάρχει. Στο χρονικό διάστημα μεταξύ της αφαίρεσης του ενδομητριώματος και της έναρξης IVF, η ορμονική θεραπεία μπορεί να ληφθεί υπόψη για την μείωση της πιθανότητα υποτροπής.
